Պատմութեան ընթացքին, հայ ժողովուրդը դիմագրաւած ու յաղթահարած է բազմաթիւ գոյութենական սպառնալիքներ՝ Հայ Եկեղեցւոյ ու Հայ Լեզուի հիմնական դերակատարութեան շնորհիւ։ Մեր լեզուն իր ազգային գոյութեան ազդակի դերով միայն կը զիջի ազգային եկեղեցիի հաստատումին՝ քրիստոնէութեան դարձէն ետք։
Լեզուն կրկնակ դեր խաղացած է թէ՛ իբրեւ հաղորդամիջոց եւ թէ՛ իբրեւ ազգապահպանման սատարող ուժ։ 406 թուականին, Մեսրոպ Մաշտոցի գիւտը լեզուական իւրայատուկ գործիք մը ստեղծեց։ Հայոց այբուբենը ստեղծուած էր իբրեւ խօսակցական լեզուի կատարեալ հնչիւնային վերարտադրութիւն։
Ա՛լ աւելի հիանալի երեւոյթ մըն էր գրաւոր մշակոյթի ծաղկումը բոլորովին նոր այբուբենի մը օգտագործումով։ Եթէ մեր այբուբենը հայերէն գրելու կատարեալ գործիք մը եղած չըլլար, Աստուածաշունչի հայերէն թարգմանութիւնը, ինչպէս եւ Ոսկեդարու ամբողջ գրականութիւնը նոյնքան կատարեալ պիտի չըլլային։
Այսօր, 29 Յունիսին, Հայաստանեայց Եկեղեցին կը նշէ Սուրբ Թարգմանիչներուն՝ Ս. Սահակ Պարթեւի եւ Ս. Մեսրոպ Մաշտոցի տօնը։ Անոնց նուիրուած տօները մեր ամենէն ժողովրդական ոգեկոչումներուն մաս կը կազմեն։ Տօնացոյցին մէջ, Թարգմանչաց տօնը երկու անգամ կը նշուի։ Սուրբ Սահակ եւ Մեսրոպ, որպէս շարժումի առաջնորդները, կը մեծարուին Հոգեգալուստէն ետք չորրորդ Կիրակիին յաջորդող Հինգշաբթի օրը, այսինքն՝ այսօր, եւ Հոկտեմբերի երկրորդ Շաբաթ օրը՝ թարգմանչաց խումբին հետ։ Հայկական ուրոյն այբուբենի մը անհրաժեշտութեան գիտակցութիւնը ունենալու անոնց հեռատեսութիւնը հայոց պատմութեան ընթացքը փոխեց։ Երկու սուրբերը՝ Սահակ եւ Մեսրոպ, յաւերժօրէն դրոշմուած են հայ ժողովուրդի մտքին ու սրտին մէջ։