Ի՞նչ Պատահեցաւ Այս Շաբաթ Հայոց Պատմութեան Մէջ

ԶՕՐԱՎԱՐ ՍԵՊՈՒՀ (ծնունդ՝ 20 Ապրիլ, 1872)

Սեպուհ՝ Անդրանիկի աջ բազուկը, հայ ազատագրական պայքարի կարեւոր դէմքերէն մէկը եղած է։

Արշակ Ներսէսեան, որ աւելի ուշ Սեպուհ ծածկանունը պիտի որդեգրէր, ծնած է 20 Ապրիլ, 1872ին, Թոմնա գիւղը, Բաբերդի հիւսիսը։ Տրապիզոնի ազգային վարժարանին մէջ ուսումը ստանալէ ետք, մեկնած է Կ. Պոլիս։ Երիտասարդ տարիքին մտած է յեղափոխական գործունէութեան մէջ։ Սկզբնապէս Հնչակեան Կուսակցութեան անդամակցած է, մասնակցելով Գումգափուի նշանաւոր ցոյցին (1890)։ Այնուհետեւ, մեկնած է Խրիմ։

1894ին լքելով Հնչակեան շարքերը, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան միացած է։ Յաջորդ տարին Կարսի մէջ մաս կազմած է Հրայր Դժոխքի խումբին եւ Արեւմտեան Հայաստան անցած Օգոստոս 1895ին։ Այնուհետեւ միացած է Անդրանիկի խումբին եւ Կովկաս վերադարձած՝ 1896ին։

Սեպուհ փորձած է վերստին ռուս-թրքական սահմանը անցնիլ 1899ին Խանի (Բարսեղ Թիրեաքեան) խումբին հետ, բայց սահմանապահ զօրքերու հետ կռիւէ ետք ստիպուած են վերադառնալ Կարս։ 1900-1903ին մասնակցած է Հ. Յ. Դաշնակցութեան գործունէութեան Ալեքսանդրապոլի (Գիւմրի) մէջ։ 1904ին Սասուն անցած է Թորգոմի խումբին հետ եւ մասնակցած՝ ինքնապաշտպանութեան։ Կռիւներու ընթացքին, Հրայր Դժոխք նահատակուած է Սեպուհի օգնութեան գալով, մինչ վերջինս վիրաւուած է։ Սասունի ինքնապաշտպանութեան աւարտէն ետք, անցած է Վան, ուր գործակցած է Իշխանի հետ, եւ ապա վերադարձած՝ Կովկաս։

1907ին, Սեպուհ մասնակցած է Հ. Յ. Դաշնակցութեան 4րդ Ընդհանուր Ժողովին Վիեննայի մէջ (Աւստրիա) եւ յետոյ հաստատուած է Բաբերդ, իսկ այնուհետեւ գործօն եղած է Մշոյ եւ Կարնոյ շրջաններուն մէջ։ 1913ին ապրած է Խրիմի մէջ։

Ա. Աշխարհամարտին, վեթերան ֆետային միացած է Անդրանիկի գլխաւորած կամաւորներու առաջին գունդին եւ 1914-1915ին մասնակցած է Խոյի, Դիլմանի եւ Սալմաստի ճակատամարտներուն։ Սեբաստացի Մուրատի հետ հրապարակ նետած է «Մէկ հայ, մէկ ոսկի» նշանախօսքը։ Այս նախաձեռնութիւնը ուղղուած է քիւրտերու մէջ մնացած հայ որբեր փրկելու եւ հայ գաղթականներու օգնելու։

Սեպուհ մասնակցած է Սարդարապատի ճակատամարտին (Մայիս 1918), իսկ Սեպտեմբերին՝ Պաքուի ինքնապաշտպանութեան թուրք եւ ազերի զօրքերուն դէմ, Մուրատի եւ Համազասպի հետ։ Պաքուի անկումէն ետք, անցած է Երեւան, ուր 1919ին Հայաստանի Հանրապետութեան Խորհրդարանի անդամ ընտրուած է։ Մայիս 1920ի բոլշեւիկեան ապստամբութիւնը ճնշած է Ալեքսանդրապոլի մէջ։

Հայ-թրքական պատերազմին կռուելէ ետք (Սեպտեմբեր-Նոյեմբեր 1920), զօրավար Սեպուհ Հայաստանէն մեկնած է խորհրդայնացումէն ետք, անցնելով Պարսկաստան ու ապա Միացեալ Նահանգներ։ Միացեալ Նահանգներու մէջ, աշխատած է իբրեւ կուսակցական գործիչ։ 1925ին հրատարակած է «Էջեր իմ յուշերէն» յուշագրութիւնը։

Նախկին ռազմիկը հաստատուած է Տիթրոյթ, ուր զբաղած է նպարավաճառութեամբ, իսկ 1936ին տեղափոխուած է Նիւ Եորք իր ընտանիքով ու հոն մահացած է 31 Յուլիս, 1940ին։ Անոր աճիւնը փոխադրուած եւ թաղուած է Երեւանի Եռաբլուրի գերեզմանը 20 Նոյեմբեր, 2014ին։