Շաբաթ, 12 Հոկտեմբերին, Հայ Եկեղեցին կը նշէ Սրբոց Թարգմանչաց տօնը։ Այս մեկնակէտով, 1946ին Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս Գարեգին Ա. Յովսէփեանց հռչակած էր Հայ Մշակոյթի ամիսը, զոր հայութիւնը այժմ կը նշէ աշխարհով մէկ։
Այս տարի, այդ նշումը տեղի կ՚ունենայ մթագնած հոգիով, քանի որ մեր սրտերը դեռ կ՚արիւնին Արցախի անտանելի կորուստով մեր դարաւոր թշնամիի ձեռքին՝ թուրքին, ըլլայ այդ անունով ծանօթը թէ նորանուն ատրպէյճանցին։
Արցախի կորուստը նաեւ կը խորհրդանշէ մեր թանկագին մշակութային ժառանգութեան մէկ ստուար բաժնին անհետացումը, որ լաւագոյնս մարմնաւորուած է այնպիսի հրաշալիքներով, ինչպէս Գանձասարը, Դադիվանքը եւ Ամարասը։ Ամարասը այն վայրն է, ուր Մեսրոպ Մաշտոց առաջին դպրոցը հաստատեց գիրերու գիւտէն ետք եւ ուր Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչի թոռ՝ նահատակ Գրիգորիսը, թաղուած է (տե՛ս նկարը)։
5րդ դարը նոյնպէս դժուարին դարաշրջան մըն էր Հայաստանի համար, որ տարածքով շատ աւելի մեծ պետութիւն մըն էր, քան այսօրուան մեր ունեցածը։ Սակայն, Մաշտոցի, ինչպէս եւ ժամանակի հոգեւոր եւ քաղաքական ղեկավարներու՝ Ս. Սահակի եւ Վռամշապուհ թագաւորի հանճարը, փրկարար լուծում մը տուաւ մեր մարտահրաւէրներուն. մեր սեփական ու եզակի այբուբենի գիւտը։
Ահա հոն էր մեզի ծանօթ հայ մշակոյթին սկիզբը։ Սկսաւ Աստուածաշունչի անմահ խօսքի թարգմանութեամբ, եւ շարունակուեցաւ մինչեւ Մեծարենց, Վարուժան, Չարենց ու Պարոյր Սեւակ, միայն մեր մշակոյթի քանի մը գագաթներ յիշած ըլլալու համար։ Թուրքերը եւ իրենց տեսակը կրնան սպաննել մեր մարմինները, կրնան քանդել մեր խաչքարերը, վանքերն ու եկեղեցիները։ Բայց չեն կրնար սպաննել մշակոյթը։ Իր իսկ սկիզբէն միահիւսուած Սուրբ Գիրքին հետ, մեր մշակոյթի, հետեւաբար՝ մեր ինքնութիւնը, նոյնքան անժամանակ ու յաւերժական են։