ԱՆԾԱՆՕԹ ՎՀՈՒԿՆԵՐԸ 

Վհուկները երբեք բարի վարուց վկայականի չեն արժանացած։ Վհուկ բառը 17 յիշատակումներ ունի Աստուածաշունչի հայերէն թարգմանութեան մէջ եւ անոնցմէ ո՛չ մէկը, ինչպէս սպասելի էր, դրական է։ Հետաքրքրական է, նշել, որ մինչ անգլերէն witch բառը իգական սեռի համար կը գործածուի, վհուկ կիրարկուած է թէ՛ արական եւ թէ՛ իգական պարագաներու։

Լեզուաբանները չեն յաջողած նոյնիսկ բառին ծագումը փրկել իր մութ հանգամանքէն, ինչ որ անշուշտ ժխտական քարոզչութեան գիծ մը եւս աւելցուցած է։ Witch բառի հին անգլերէն ձեւը՝ wicce, իգական ձեւն է wicca («կախարդ») արական բառին, որ իր կարգին բխած է wiccian բայէն («կախարդութիւն կիրարկել»), որ նման է ստորին գերմաներէն  wikken, wicken բառերուն, որ կը նշանակէին «կախարդութիւն գործածել»։ Բայց ո՞րն է անոնց ծագումը, յայտնի չէ։

Հետաքրքրական է նկատել, որ վհուկ բառը հեռակայ նմանութիւն մը կը թուի ունենալ գերմանական լեզուներու անոր համազօր բառերուն։ Եթէ մէկ կողմ դնենք -ուկ մասնիկը, վ(ի)հ արմատը որոշ ձեւով մօտ է հին անգլերէն wicc (= wi(t)ch) եւ ստորին գերմաներէն  wikk/wick արմատներուն։ Ուրեմն, կրնանք ենթադրել, որ հայերէնն ու գերմանական լեզուները ունեցած են հնդեւրոպական աղբիւր մը։ Անգլերէն witchի պարագային, տեսութիւն մը կայ, որ նախագերմանական ենթադրեալ *wikkjaz բառը կ՚անուանէր մեռելները արթնցնող մէկը եւ բխած կ՚ըլլայ նախահնդեւրոպական *weg- («ուժեղ ըլլալ, կենդանի ըլլալ») արմատէն։ Համարուած է, որ վհուկ իրանական ծագում ունի, թէեւ բուն աղբիւրը անծանօթ է։ Արդարեւ, նոյն իմաստային խումբին պատկանող ուրիշ բառեր իրանական ստոյգ ծագում ունին, ինչպէս կախարդ եւ հմայք։

Անշուշտ, միշտ պէտք է նկատի ունենալ զուգադիպութիւնները, քանի որ բառերու կերպարանքը անպայման չի մատներ անոնց ծագումը։ 15րդ դարուն, Ս. Գրիգոր Տաթեւացի առաջին անգամ փորձած է վհուկ բառի իմաստը բացատրել՝ «Վհուկը այն է, որ մեռեալներուն կերպարանք կու տան վիհերէն եւ անդունդներէն» («Վհուկն այն է որ ի վհաց եւ յանդնդոց մեռեալս կերպարանեն»)։ Լեզուաբանները այսպիսի բացատրութիւնները կը կոչեն «ժողովրդական ստուգաբանութիւններ», որոնք կը բխին երկու բառերու (այս պարագային՝ վիհ եւ վհուկ) պատահական նմանութենէն, որ կը բացատրուի որեւէ սրամիտ պատճառաբանութեամբ, որ այսուհանդերձ լեզուաբանական հիմքէ զուրկ է։ Այս պարագային, կ՚արժէ յիշել վերի ստուգաբանական փորձը՝ անգլերէն witchը կապելու մեռելները արթնցնող մը կոչող ենթադրեալ բառի մը հետ։ Ո՞վ գիտէ. թերեւս Գրիգոր Տաթեւացիի բացատրութիւնը ի վերջոյ իրական հիմնաւորում ունեցած կ՚ըլլայ…։