Ի ՅԻՇԱՏԱԿ

ՆԻՆԱ ԿԱՐՍՈՅԵԱՆԻ (11 Ապրիլ, 1923 – 14 Օգոստոս, 1922)

Թեմիս բարեջան Առաջնորդ՝ Գերշ. Տ. Անուշաւան Արքեպիսկոպոս, եւ Կրօնական ու Քաղաքական ժողովները ցաւով իմացան, որ մեծավաստակ հայագէտ ու բիւզանդագէտ Նինա Կարսոյեան մահացած է Կիրակի, 14 Օգոստոսին, 99 տարեկանին, Նիւ Եորքի մէջ։ Հանգուցեալ գիտնականը Ազգային Առաջնորդարանի երկարամեայ բարեկամ եւ գործակից եղած էր։ 1993ին, վարած էր Առաջնորդարանի կազմակերպած Կիիլիկիոյ թագաւորութեան նուիրուած պատմական գիտաժողովի նիստերէն մէկը։ Այդ առիթով ստացած էր «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանը ձեռամբ Գարեգին Բ. Կաթողիկոսի Մեծի Տանն Կիլիկիոյ։

Նինա Կարսոյեան ծնած է Փարիզ, 1923ին, եւ տասը տարեկանին Նիւ Եորք փոխադրուած՝ ծնողքին հետ։ Դաշնակահարուհի դառնալու իր մտադրութիւնը մէկդի ձգելով, Պրին Մօր համալսարանի դասական հնագիտութեան ճիւղը աւարտած է (1943) եւ այնուհետեւ Գոլումպիա համալսարանէն ստացած է հնագիտութեան մագիստրոսի եւ հայոց, բիւզանդական եւ միջնադարեան պատմութեան դոկտորի տիտղոսը (1958)։

Սմիթ գոլէճ դասաւանդելէ ետք (1956-62), Կարսոյեան անցած է Գոլումպիա, ուր եղած է պատմութեան բաժանմունքին մէջ փրոֆեսորի մնայուն պաշտօն (tenure) ստացած առաջին կինը։ Աւելի ուշ, եղած է նաեւ Փրինսթընի համալսարանի շրջանաւարտից դպրոցի առաջին կին տեսուչը (1977-1979)։ 1979ին, վերադարձած է Գոլումպիա համալսարան իբրեւ Գէորգ Մ. Աւետիսեանի անուան հայագիտական ամպիոնի առաջին վարիչը, այս պաշտօնը վարելով մինչեւ հանգստեան կոչուիլը 1993ին։ 1975ին Հայագիտական Ուսմանց Ընկերութեան հիմնադիր անդամներէն եղած է ու առաջին նախագահը։

Նինա Կարսոյեան նկատուած է Հայաստանի եւ Բիւզանդիոնի հին եւ միջնադարեան պատմութեան առաջնակարգ մասնագէտներէն մէկը։ Բազմաթիւ գիտական յօդուածներու կողքին, հեղինակած է կարեւոր գիրքեր ՝ պաւղիկեան հերձուածի (The Paulician Heresy, 1967) եւ վաղ միջնադարեան Հայաստանի (Armenia between Byzantium and the Sasanians, 1985. Church and Culture in Early Medieval Armenia, 1999. Interregnum: Introduction to a Study on the Formation of Armenian Identity (ca 600-750). 2012) եւ Հայ Եկեղեցւոյ մասին (L’Église arménienne et le grand schisme d’Orient, 1999)։ 2011ին հրատարակած է իր յուշերը՝ De Vita Sua խորագրով։ Անգլերէնի թարգմանած է Յակոբ Մանադեանի «Հայաստանի առեւտուրի եւ քաղաքներուն մասին» (1965), Նիկողայոս Ադոնցի «Հայաստանը Յուստինիանոսի ժամանակաշրջանին» (1970), Արամ Տէր Ղեւոնդեանի «Արաբական ամիրայութիւնները Հայաստանում» (1978) եւ Փաւստոս Բուզանդի «Հայոց պատմութիւն»ը (1989)։

Աստուած հանգուցեալին հոգին լուսաւորէ։ Թող անոր գիտական ժառանգութիւնը ներշնչէ գալիք սերունդները։