Ի՞նչ Պատահեցաւ Այս Շաբաթ Հայոց Պատմութեան Մէջ

ՍՏԵՓԱՆ ՔԱՓԱՆԱԿԵԱՆ (Ծնունդ՝ 8 Փետրուար, 1877)

Ստեփան Քափանակեան՝ քիչ ծանօթ անուն մը, հայկական արհեստավարժ ասմունքի հիմնադիրը եղած է եւ հայ թատրոնի յայտնի բեմադրիչ մը Թիֆլիսի մէջ։

Ստեփան Քափանակեան ծնած է Թիֆլիս, 8 Փետրուար, 1877ին։ Ուսումը ստացած է Մոսկուայի Լազարեան ճեմարանին եւ այնուհետեւ՝ Մոսկուայի համալսարանին մէջ, որուն բանասիրական բաժինը աւարտած է 1900ին։ Այդ տարիներուն յաճախած է նաեւ Ի. Ս. Պուրտինի թատերական դասընթացքներուն։

1901ին վերադառնալով Թիֆլիս, հանդէս եկած է իբրեւ հայերէն եւ ռուսերէն բանաստեղծութիւններու ասմունքող։ Ապա աշխատած է Ներսիսեան դպրոցին մէջ իբրեւ ռուսերէնի եւ ռուս գրականութեան ուսուցիչ։ 1904-1908ին Հայ Դրամատիկական Ընկերութեան թատերախումբի բեմադրիչը եղած է։

Այնուհետեւ, շուրջ տասնամեակ մը լքած է թատերական ասպարէզը, մինչեւ 1917 թուականը, երբ դերասան Օվի Սեւումեան կազմած է թատերական աշխատանոց։ Սեւումեանի աշխատանոցին մէջ, դասախօսութիւններ տուած է գրականութեան պատմութեան վերաբերեալ եւ վարած է բեմական խօսքի դասընթացք մը։ Սակայն, շուտով աշխատանոցը փակուած է, եւ Քափանակեանի փորձը՝ զայն վերակենդանացնելու, յաջողութիւն ունեցած չէ։ 1919-1920ին վարած է Ներսիսեան դպրոցի տնօրէնութիւնը։

1921ին, Քափանակեան ղեկավարած է Հայ Արուեստի Տան (Հայարտուն) թատերական բաժինը եւ, միաժամանակ, բեմադրիչ Լեւոն Քալանթարի օգնութեամբ, ձեռնամուխ եղած է Շահումեանի անուան «Որոնումների թատրոն»ի կազմակերպման գործին, որ հետագային նշանակալից դեր խաղացած է Երեւանի Առաջին Պետթատրոնի (ներկայիս՝ Սունդուկեանի անուն ակադեմական թատրոն) ստեղծման մէջ։

1921-1922ին, Սուրէն Խաչատրեանի (երգահան Արամ Խաչատուրեանի եղբայրը) հրաւէրով, բեմական խօսքի եւ գեղարուեստական ասմունքի դասեր տուած է Մոսկուայի հայկական թատերական արուեստանոցին մէջ։

Ստեփան Քափանակեան ո՛չ միայն ասմունքի առաջին հայ վարպետը եղած է, այլեւ հայ արհեստավարժ ասմունքի հիմնադիրը։ Անոր աշակերտներէն եղած է նշանաւոր ասմունքող Սուրէն Քոչարեանը եւ ամերիկահայ աշխարհահռչակ բեմադրիչ Ռուբէն Մամուլեանը։ Քափանակեան ասմունքած է Յովհաննէս Թումանեանի «Մի կաթիլ մեղր»ը եւ Աւետիք Իսահակեանի «Աբու-լալա Մահարի»ն։

1923-1926ին եւ 1930-1937ին ղեկավարած է Թիֆլիսի հայ դրամատիկական թատրոնը։ 1926-1927ին ղեկավարելէ ետք Պաքուի հայ թատրոնը, Թիֆլիս վերադարձած է, ուր 1927-1930ին ղեկավարած է Հայ Արուեստի Տան թատերական արուեստանոցը։ 1937-1944ին ղեկավարած է Թիֆլիսի պատանի հանդիսատեսի հայկական թատրոնը։

Ստեփան Քափանակեան ֆրանսական, յունական ու ժամանակակից հեղինակներու շատ թատերախաղեր թարգմանած է հայերէնի։ Իր կնոջ՝ Աննա Միլիլեանի, եւ Վահան Տէրեանի հետ թարգմանած է Րաֆֆիի «Կայծեր»ը, իսկ ռուսերէն թարգմանած է նաեւ Յովհաննէս Թումանեանի «Փարվանա» վիպերգը։

1941ին ստացած է Վրաստանի վաստակաւոր արուեստի տիտղոսը։ Մահացած է 5 Մայիս 1944ին, Թիֆլիսի մէջ։ Թաղուած է Վերայի հայոց հին գերեզմանատունը։